ธรรมะอยู่ในธรรมชาติ พระนิพพานก็อยู่ในธรรมชาติอยู่แล้วเช่นกัน และพระพุทธเจ้าเป็นผู้ค้นพบพระนิพพานและวิธีออกจากการเวียนว่ายตายเกิด
และนำมาสั่งสอนเราทั้งหลายที่ตกอยู่ภายใต้ความคิดและเวียนว่ายตายเกิด ติดอยู่กับสิ่งที่มันไม่มีตัวตน เป็นอุปาทานการยึดมั่นถือมั่น ซึ่งเป็นเรื่องของจิตโดยตรง
จิตที่มีอุปาทานมีการปรุงแต่งซ้อนกันอยู่มากมาย จนอาจจะเชื่อได้ยาก เพราะจะว่าไปแล้วก็เหมือนเราทุกคนกำลังเล่นละคร ที่ถูกปรุงแต่งในเรื่องเดียวกันอยู่
ทำให้เราไม่เห็นมัน ต้องอาศัยความสามารถในการอบรมจิต จนกระทั่งเราเริ่มเห็นความจริง ว่าสิ่งที่เราอยู่นั้นเป็นเพียงมิติของความคิด
ในช่วงแรกๆผู้ปฏิบัติอบรมจิตอาจจะเข้าใจเรื่องนี้ยากหน่อย แต่เมื่อเราใช้ภูมิปัญญาทางธรรมไตร่ตรองเข้าไปข้างใน เราก็จะเริ่มเห็นความจริงว่า
บรรดาสิ่งต่างๆที่มีอยู่ในชีวิตเรามันเกิดจากการปรุงแต่งของจิตเราทั้งนั้น ทำให้เราไปสุขไปทุกข์ได้
จิตนี้มันปรุงแต่งให้ชีวิตเราเป็นไปในเรื่องต่างๆ ถ้าเราตามจิตดวงนี้ทัน เราก็จะเห็นความจริง ทำให้จิตเราปรุงแต่งน้อยลง ความเป็นอัตตาตัวตนก็น้อยลง
จิตเมื่ออบรมแล้ว ก็จะเห็นตัวที่ไปปรุงไปแต่ง และเกิดเป็นปัญญารู้เท่าทันความคิดขึ้นมา ผุู้ที่ไม่รู้เท่าทันก็จะโดนจิตปรุงแต่ง พาไปรู้ไปหลงกับความอยากได้
อยากมี อยากเป็น หลงกับสิ่งของแพงๆ หลงกับกล่องหรือกระดาษห่อของที่สวยหรู มิได้ดูคุณค่าข้างใน ไม่ได้รู้เท่าทันความคิดที่ปรุงแต่ง
พอไปวัดก็ไปดูแต่โบราณสถานความงดงาม สร้างอะไรก็อยากสร้างใหญ่ๆแพงๆ ได้มีชื่อเสียง แต่ไม่ได้ปัญญาไม่ได้ธรรมะอะไร ไปเพื่อสร้างกิเลสให้กับตัวเอง
แต่หารู้ไม่ว่าสิ่งก่อสร้างสอนคนไม่ได้หรอก มีแต่การอบรมจิตเท่านั้นที่จะทำให้เกิดปัญญารู้แจ้งได้ นอกนั้นแล้วไม่ว่าพิธีกรรมใดๆ
ก็ไม่สามารถไปถึงแก่นจิตของเราได้ ต้องอบรมจิตจนกระทั่งจิตมันพบสิ่งที่เป็นปัญญา
ชีวิตนี้สั้นนัก ไม่นานเราก็หมดอายุไขโลก เป็นไปตามกฎของโลกธาตุ ที่มีกฏเกณฑ์ของมัน ฝืนไม่ได้ คนเกิดมาก็ต้องตาย ชาตะกับมรณะมาพร้อมกัน
เรามีสิทธิ์ครอบครองในทรัพย์สมบัติต่างๆเพียงชั่วคราว แม้แต่ธาตุสี่ ดิน น้ำ ลม ไฟ ที่มาประชุมเป็นร่าง กายสังขารนี้
ไม่นานถึงเวลาก็ต้องแยกธาตุกลับคืนสู่โลกธาตุ กลับไปสู่ความเป็นเดิมแท้ของธาตุไป
เรามีโอกาสเกิดมาเป็นมนุษย์ทั้งที ก็ควรหมั่นฝึกอบรมจิต จะเรียนกรรมฐานกองไหนก็ได้ เพื่อเข้าไปถึงจิตเดิมแท้ การฝึกจิตไม่ใช่เรื่องยาก
ไม่ใช่เรื่องง่าย เมื่อรู้จักจิตว่ามันพรากจากความคิดอย่างไร มันก็เจอความเดิมแท้ของมันเอง ใครทำก็เหมือนกันหมด ไม่ว่่าชนชาติไหน วิธีการใด
ก็เจออย่างนี้ เมื่อจิตตั้งมั่นแล้ว มันก็จะรู้ความจริงไปเรื่อยๆ จนเป็นปัญญาในวิปัสสนาภูมิ และเข้าถึงนิพพานในที่สุด
อ.บูรพา ผดุงไทย