สติปัฏฐาน หรือที่ตั้งแห่งการเจริญสติ คือหัวใจของวิปัสสนา แยกออกเป็น 2 ส่วน ส่วนหนึ่งคือผู้เพ่ง อีกส่วนหนึ่งคือตัวถูกเพ่ง ตัวถูกเพ่ง คือ กาย เวทนา จิต ธรรม

ซึ่งเรียกว่า สติปัฏฐาน 4 หรือที่ตั้งแห่งการเจริญสติ 4 ประการ

กายานุปัสสนา คือ รูปขันธ์ เป็นรูปธรรมเวทนานุปัสสนา คือ เวทนาขันธ์ เป็นนามธรรมจิตานุปัสสนา คือ วิญญาณขันธ์ เป็นนามธรรมธรรมานุปัสสนา คือ ขันธ์ทั้ง 5 เป็นรูปธรรมและนามธรรม

สติปัฏฐาน 4 ก็คือรูปนามนั่นเอง การที่จะใช้รูปนามอะไรก็ได้มาเป็นฐานของการเจริญสติ ก็ถือว่าอยู่ในข่ายของสติปัฏฐาน 4 ทั้งนั้น สติปัฏฐาน 4 แต่ละส่วนก็แยก ออกอีกเป็นหลายๆ บรรพเฉพาะธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐานก็มี 5 บรรพ คือ นิวรณ์บรรพ ขันธบรรพ อายตนะบรรพ โพชฌงค์บรรพ และอริยสัจบรรพ จะพิจารณาบรรพ ไหนยังไม่ใช่เรื่องสำคัญเท่ากับว่า พิจารณาเพื่ออะไร ? บางทีพิจารณามา พิจารณา ไปก็ไปติดอยู่กับฐานที่ตั้งแห่งการพิจารณา ได้แต่ความสงบชั่วครู่ ปัญญาก็ไม่เกิด เพราะไปกดมันไว้ จนลืมเป้าหมายของการปฏิบัติเพื่อให้เห็นกฎของไตรลักษณ์ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา

อายตนะภายนอก 6 คือ รูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส อารมณ์อายตนะภายใน 6 คือ ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ

เมื่ออายตนะภายนอก (เสียง) มากระทบอายตนะภายใน (หู) เสร็จแล้วกระทบตัวรู้ คือ ตัว “วิญญาณ” ขบวนการที่กระทบนี้เรียกโดยรวมว่า “ผัสสะ” เสียง คือ รูป, ได้ยินเสียง คือ นาม ปกติอายตนะภายใน ตา หู จมูก ลิ้น กาย ใจ ก็เป็นส่วนของร่างกาย เมื่อใช้อายตนะมาเป็นอารมณ์ในการเจริญ วิปัสสนา ก็คือกายานุปัสสนา (รูปขันธ์) เมื่อเกิดผัสสะขึ้น ตัวรู้หรือวิญญาณก็มาเกี่ยวข้อง เมื่อกระทบผัสสะที่หู วิญญาณทีหูหรือโสตวิญญาณก็มารับรู้ แล้วส่งกระแส รับรู้ไปที่มโนวิญญาณซึ่งเกาะอยู่ที่ใจ เวทนา หรืออารมณ์ร่วมจึงเกิดขึ้น จึงพัฒนาไปสู่เวทนานุปัสสนา (เวทนาขันธ์) เมื่อมีความรู้สึกร่วมกับสิ่งที่เกิดขึ้น แล้วมีอารมณ์ ยินดี ยินร้าย ดีใจ เสียใจอย่างไร ก็ขึ้นอยู่กับสัญญาเดิมว่าบันทึกไว้อย่างไร (สัญญาขันธ์) บางคนเห็นรถเก๋งสีแดง มีความชอบ บางคนเห็นแล้วมีความไม่ชอบ บางคน เห็นแล้วเฉยๆ ก็อยู่ที่สัญญาเดิมว่าบันทึกไว้ในจิตว่าอย่างไร ขั้นตอนนี้เข้าสู่จิตตานุปัสสนา (วิญญาณขันธ์) ตัวสัญญาเดิม มีความไม่ชอบสิ่งนี้ เมือถูกบังคับหรือฝืนใจ ให้ทำ ความรู้สึกทุกข์ก็เกิดขึ้นที่ใจ ตัวสัญญาเดิมมีความพึงพอใจ เมื่อได้มาก็มีความรู้สึกเกิดขึ้นที่ใจ เมื่อพิจารณาต่อไปเรื่อยๆ อารมณ์ต่างๆ ที่เกิดขึ้นที่จิต ไม่ว่าดีใจ หรือเสียใจ ทุกข์หรือสุข ก็เปลี่ยนแปลงไป รูป-นามเกิดขึ้น ตั้งอยู่ สลาย เกิดดับ-เกิดดับ อารมณ์ในขั้นตอนนี้เข้าสู่ธรรมานุปัสสนา (ขันธ์ทั้ง 5) ซึ่งเป็นรูปธรรมและ นามธรรม

เมื่อเราเข้าถึงกฎแห่งความเปลี่ยนแปลง เป็นเนืองนิจ ซึ่งเรียกว่ากฎพระไตรลักษณ์ หรือลักษณะสามประการของธรรมชาติ คือ อนิจจัง ทุกขัง อนัตตา จิตก็จะจางคลายความยึดมั่นถือมั่น การใช้อายตนะมาเป็นอารมณ์ในการเจริญวิปัสสนากัมมัฏฐานสามารถพัฒนาไปถึงธรรมา นุปัสสนา จึงอยู่ในส่วนของธรรมานุปัสสนาสติปัฏฐาน ก็คือสติปัฏฐาน 4 นั่นเอง

พระราหุลและพระจูฬปัณถก ใช้อายตนะวิปัสสนากัมมัฏฐานเป็นอุบายพิจารณาเพื่อพ้นทุกข์

อินทรีย์พละ คือ อินทรีย์ 5  พละ5   ศรัทธา วิริยะ  สติ สมาธิ ปัญญา ที่ได้ถามพ่อครูว่า ศรัทธาต้องเอากี่เปอร์เซ็นต์  ศรัทธาต้องมาหลายชาติแล้ว คำว่าศรัทธาไม่ได้แปลว่า ความเชื่อ มันไม่ใช่ความเชื่อหยาบๆ  มันเป็นศรัทธา เป็นบารมีเก่ามาตั้งแต่อดีต  ยิ่งทำก็ยิ่งเห็นผล  ศรัทธาก็ยิ่งมากขื้น  ความเป็นมีวิริยะก็มากขึ้น  สติ สมาธิก็มากขึ้น  ปัญญาที่มีอยู่แล้วมันก็แก่กล้าขึ้น  มันก็กลายเป็นพละ อินทรีย์พละ กำลังก็มากขึ้น เมื่อกำลังมากขึ้นก็ปฏิบัติได้คล่องขึ้น  ได้เร็วขึ้น  เหมือนเราวิ่ง  ไม่เคยวิ่งวันแรกๆ  เนื่อยมากเลย  วิ่งไปได้กิโลนึงก็ไม่ไหวแล้ว  พอเราไม่เลิก  เรามีศรัทธา เราวิ่งอีกก็เป็นสองกิโล  พรุ่งนี้เป็นสามกิโล   พอกำลังมันมากขึ้นก็วิ่งได้เร็วขึ้น ได้มากขึ้น  นี่คือคำตอบว่าจะเพิ่มกำลังมันได้อย่างไร  พอเราออกกำลังกายบ่อยๆ  ร่างกายก็แข็งแรง  เราก็แข็งแรง   แต่ถ้าเราออกกำลังจิตบ่อยๆ  จิตก็แข็งแรง  คำว่าอินทรีย์พละ เป็นกำลังของจิต  แล้วออกกำลังจิตได้ผลอย่างไร    ก็คือมรรค ผล นิพพาน ที่เราทำอยู่ทุกวัน

อย่าเข้าใจผิด คำว่าดวงตาเห็นธรรม บางคนยังไม่มีศรัทธาอะไรเลย  ทาสีอยู่ ก็สามารถ จิตหลุดพ้นดวงตาเห็นธรรมได้ แต่ไม่ใช่เห็นธรรมขั้นสูง คือจิตเห็นจิต คือมรรค  ที่เรารำๆตอนนี้  ใครรำ ข้างในมันสั่งรำใช่ไหม แล้วเราก็เห็นแล้วใช่ไหม  แล้วเราคือใคร  เราก็คือจิตปัจจุบัน  เราก็เห็นจิตกำลังรำอยู่  อันนี้คือดวงตาเห็นธรรม  ไม่ใช่บรรลุธรรม  แต่บรรลุธรรมขั้นต้น คือเข้าไปสู่กระแสมรรค ขั้นต่ำสุดคือโสดาปฏิมรรค

แต่ไม่รู้หรอก สมองเราไม่รู้หรอก มันโง่ๆ   แต่จิตรู้เอง   ขั้นแรก คือโสดาปฏิมรรค บางทีบรรลุเป็นอนาคามี  บางทีเป็นพระอรหันต์เลยก็ได้  เพียงแต่ว่าอย่างน้อย ให้เราไปเข้ากระแสมรรค  อย่าไปคิดเอาเองว่าจะเอาศรัทธา 100% หรือศรัทธา 99% ก็ศรัทธาเท่าที่เราศรัทธา  คิดเอาเองไม่ได้

หรือ ใครจะคิดว่า ตายเป็นตาย  พอนั่งสมาธิแล้วเห็นหน้าผีหลอก เกิดกลัว ไม่เอาดีกว่า  แล้วเราจะรู้ว่าศรัทธาจริงหรือเปล่า เจ็บนิดหนึ่งก็ไม่เอาแล้ว  เราจะรู้ว่าศรัทธามีมากแค่ไหน  อย่าไปคิดเอาเองนะ ว่า 100% แบบนั้นคือนึกเอา  คือรู้ธรรม

เราไปอ่านพระไตรปิฎก เราไปฟังธรรม  เราก็เข้าใจ ไม่เข้าจิต อันนี้เรียกว่าคนรู้ธรรม  รู้ธรรม คือ ต้องทำให้มันเห็นธรรม  เห็นธรรมคือเห็นจิต ธรรมะคือสัจธรรม สัจธรรมคือความจริง  ในตัวเรามีความจริงอย่างเดียวคือจิต

เราเห็นธรรมแล้ว  เห็นธรรมแล้วต้องทำยังไง  ก็ต้องทำให้บรรลุธรรม  ทีนี้บรรลุธรรมก็มีสี่คู่แปดบุรุษ สมควรแก่สักการะและบูชา เขาก็แยกแยะเป็นอุณหภูมิเป็นระดับของมันแต่เราไม่ต้องไปกังวลเรื่องนั้นว่าระดับไหน  จิตเดิมเรารู้เอง

ทีนี้เมื่อรู้ธรรมแล้วทำให้มันเห็นธรรม  เห็นธรรมแล้วก็เจริญมรรค  มันเกิดผล  ผลสูงสุดคือนิพพาน

เวลาเรา Shake & Dance ความคิดยังมีอยู่ ถ้าวันไหนเราเลิกคิด เราหยุดคิด เราเป็นพระอรหันต์แล้ว จิตบรรลุธรรมแล้ว ตอนนี้ยังคิดอยู่ ไม่ใช่ไม่ให้มันคิด แต่เราไม่ไปคิดตาม เมื่อเราทำบ่อยๆๆๆๆ แล้วความคิด มันจะควบคุมเราไม่ได้ ต่อไปเราจะคิดน้อยลง เราจะคิดเมื่อเวลาที่เราจะคิด จิตเราจะใช้ความคิดมาสร้างประโยชน์ แต่ที่ผ่านมากิเลสใช้ความคิดของเรามาหลอกเรา คิดฟุ้งซ่าน ที่เราไม่มีสมาธิเพราะอะไร เพราะเราถูกความคิดมาสร้างอารมณ์มาครอบงำสติเรา ทำให้เราไม่มีสมาธิ เราทำ Shake & Dance ไปนานๆ สมาธิเราจะยาวขึ้น ความคิดมันจะอ่อนลง ไม่ใช่เราไม่คิดนะ แต่ว่าความคิดจะน้อยลง บางคนชอบคิดทุกเรื่อง ไม่มีเรื่องก็คิดให้มีเรื่อง

มี มันเป็นสภาวธรรมอย่างหนึ่ง พอมันนิ่งปุ๊บ เฉยปุ๊บ เราก็ดูเฉยๆ สักพักเดี๋ยวมันก็เคลื่อนเอง แต่อย่าไปติดเฉยๆนานๆนะ มันจะไปติดสุขตรงนั้น มันก็ได้แต่ความสงบชั่วครู่ ปัญญามันไม่เกิด

ปฏิบัติเถอะ มันรู้ได้เฉพาะตน เป็นปัจจัตตัง คำว่า “ความก้าวหน้าหรือถอยหลัง” มันจะไปขัดแย้งกับความเคยชินของเรา ถ้าทางโลก ก้าวหน้าคือเราเรียนรู้วิชาการ เรารู้มากขึ้น แต่ทางจิต ก้าวหน้าเหมือนเราไม่รู้อะไรเลย มันน้อยลงนะ ดูว่าอารมณ์เราเป็นอย่างไร ความก้าวหน้าหรือถอยหลังประเมินจากอารมณ์เรา ตัวเวทนาเราเป็นอย่างไร เราสงบนิ่งลงไหม สติเราเร็วขึ้นไหม อย่าไปสนใจมันมาก ขอให้เดินทางไปเรื่อยๆ ที่พ่อครูบอกว่าเราหลงป่า เราก็หาทางเดินออกจากป่า ก็มีหน้าที่เดินไปเรื่อยๆ มันจะถึงเมื่อไหร่ช่างมัน

ก็ถูกแล้ว คำถามนี้มีคำตอบอยู่แล้ว ก็ทำไปเรื่อยๆ ให้มันเข้าถึงกล่องปัญญาที่แท้จริง เมื่อยังไม่เข้าถึง แต่เห็นกิเลสตัวเอง อันนี้เป็นปัญญาเบื้องต้น วิปัสสนาเกิดแล้ว คนที่เห็นกิเลสตัวเอง ถือเป็นปัญญาอย่างยิ่ง เห็นมันบ่อยๆ แล้วกิเลสมันก็หลอกเราไม่ได้ ก็ตั้งมั่น ศรัทธากับสิ่งที่ตัวเองทำ เดินต่อไป

ตอนที่เราเหวี่ยง มันจะปวดศีรษะ แสดงว่ามันไปขุดความรู้สึกส่วนลึกขึ้นมา มีใครบ้างที่เกิดมาถึงวันนี้ไม่เคยคิดเลย มีไหม?

คิด คือมโนกรรม

โดยเฉพาะพวกเราคนในเมือง มันอยู่ตรงนี้หมด พอเหวี่ยงแรงๆ มันจะสลัดออกมา ความปวดมันจะเกิดขึ้น มันให้เรารับวิบากกรรม คนคิดมากๆ ก็ต้องปวดหัวมากๆ ให้มันเจ็บมากๆ คราวหน้าจะได้ไม่ต้องคิดมากอีก สภาวะที่เกิดขึ้นนี้เขาเรียก ธรรมารมณ์ มันไม่ใช่ปวดจริงๆ ตอนนั่งกรรมฐาน บางคน ร้องไห้ บางคนเจ็บปวด พอบอกว่าหมดเวลา ความปวดนั้น ก็หายไป เดินไปกินข้าว แล้วมานั่งใหม่ ก็ปวดต่อ แสดงว่าโปรแกรมนั้นยังไม่หมด ความปวด มันคือเวทนา เราเอามาเป็นเครื่องมือในการฝึกจิต ใช้สติรู้เท่าทันมัน ไม่ต้องไปตอกย้ำว่ามันปวด รู้เฉยๆ อย่าไปให้ความสำคัญ แต่อย่าไปปฏิเสธมัน

นี่แหละ ถ้าคิดอย่างนี้ก็ไม่ก้าวหน้าแล้ว เพราะมันแฝงด้วย”ความอยาก” จะไปนิพานด้วย “ความอยาก” มันไปไม่ได้ ค้ากำไรเกินควร อย่าแกล้งลืมนะ สร้างกรรมไว้ไม่รู้กี่ภพกี่ชาติ ปฏิบัติแค่ไม่กี่วัน บอก… ไม่ก้าวหน้า จะก้าวไปไหนเหรอ? ก็เห็นก้าวไปก้าวนึง เผลอปุ๊ป ก็ถอยไปสองก้าว แล้วมันจะไปก้าวหน้าได้อย่างไร

ความก้าวหน้า ปฏิบัติแล้วต้องนำไปประพฤติ ประพฤติต้องฝืนกิเลสตัวเอง นั่นแหละ เราทำแค่ไหน? อย่างไร?

ก็วาง ง้ายง่าย วาง โอเคไหม รู้ว่ายึดมั่นถือมั่นมันไม่ดีแล้วไปยึดทำไม

เรายึดศีลเป็นแนวทางเดินอย่างมีสติ อย่าไปยึดมั่นอย่าไปกอดไว้

20 กว่าปีก่อนมีคณะนึง มาหาพ่อครู 10 กว่าคันรถ เกือบร้อยคน มีศีล 5 ศีล 8 ศีล 10 ศีล 227 มาครบทีมเลย พระคุณเจ้าท่านก็ถามพ่อครูว่า ยึดหลักอะไร พ่อครูบอก “ไม่ยึดมั่นถือมั่น”

ท่านก็บอกว่า พ่อครูขึ้นต้นไม้ไม่ยึดมั่นถือมั่นพ่อครูก็ตกลงมา พ่อครูก็มองหน้า ทำไมถามอย่างนี้ พ่อครูเลยบอกหลวงพี่ว่า

ถ้ากอดอยู่อย่างนั้นนะ อย่าปล่อยนะ ยึดมั่นก็กอดอยู่นั่น มันไม่ตกแต่ขึ้นต่อไปได้หรือไม่ ต้องยึดอย่างมีสติ แล้วก็วาง

ยึดศีลเป็นแนวทางไม่ใช่ไปหลงศีลไปกอดอยู่ตรงนั้น ติดดีอยู่ตรงนั้น แล้วไปหาว่าคนอื่นไม่ดี คนไปว่าเค้าไม่ดีเป็นคนชั่วร้ายอย่างยิ่ง

บางทีคำถามอะไรแปลกๆ พ่อครูก็ได้ธรรมะใหม่ พ่อครูบอกถ้าฝั่งนู้นมันเป็นนิพพาน สมมุตินะ นิพพานมันไม่ใช่ฝั่ง มันไม่ใช่แดนอย่างนี้หรอก แต่สมมุติเอา

ถ้ามันเป็นน้ำ เราจะข้ามมันต้องมีเรือ เรือนี้เปรียบเสมือนศีล เราต้องมีพาย เปรียบเหมือนสมาธิ เราต้องมีเข็มทิศเปรียบเสมือนปัญญา ไม่งั้นเราหลงทาง

ถามว่าเราไปถึงฝั่งแล้วเราจะแบกเรือขึ้นไปไหม ท่านก็นั่งนิ่ง ยึดได้แต่อย่าไปถือมั่น ยึดมั่นไปจะหลงแล้วติดดี ยึดศีลเป็นแนวทางเดินอย่างมีสติ เมื่อถึงฝั่งแล้ว แม้กระทั่งศีลเราก็ต้องวาง เพราะมันเป็นศีลโดยธรรมชาติแล้ว มันเข้าไปถึงศีลปกติแล้ว

พ่อครู 28 ปีไม่ถือศีล แต่ไม่ทำชั่วแน่นอน สมัยก่อนมือถือสากปากถือศีล ถือๆหลุดๆ อันนั้นมันศีลเทียม

ก็เอาทางวิชาการที่เค้าบันทึกไว้ ไม่ต้องไปเปลี่ยนแปลงภาษาพูดก่อน แล้วค่อยเติมเต็มให้ทุกคนเข้าใจ

ภาวนาคืออบรมจิตใจให้ฉลาดตรงต่อเหตุผล รู้จักวิธีปฏิบัติต่อตัวเองและสิ่งทั้งหลาย มิให้จิตใจผาดโผนโลดแล่นไปตามความคิด นึก เลื่อนลอยไม่มีจุดหมาย

จิตใจที่ยังมิได้รับการอบรมจากภาวนาย่อมเปรียบประดุจโคที่ยังมิได้ฝึกหัดเทียมเกวียน ไม่สามารถจะลากเกวียนไปได้ถูกตามความประสงค์ฉันใด จิตใจย่อมคิดอ่านนอกลู่นอกทางฉันนั้น

การภาวนาทำให้จิตใจอยู่ในระเบียบวินัยที่ดีงามและเกิดประโยชน์ทั้งในปัจจุบันและอนาคต

วิธีภาวนาคือการสังเกตจิตใจตัวเองนั่นเอง เค้าใช้คำว่าสังเกต ไม่ใช่จิตดูจิต จิตเห็นจิตคือมรรค พอพูดแล้วคำว่า “เห็น” เราก็เข้าใจว่าต้อง “ดู” เห็นไหมภาษามันหยาบเกินไป ก็ไปจ้องดูกลายเป็น มีผู้ดู กับ สิ่งที่ถูก เห็น แล้ว

เค้าใช้คำว่าสังเกต คือ การสังเกตจิตใจตัวเอง โดยใช้สติระลึกรู้ ไม่ใช่ไปฝึกสติ สติเรามีอยู่แล้ว สติสัมโพชฌงค์เรามีอยู่แล้ว ใช้มัน ไม่ใช่ไปฝึกสติ ฝึกสมาธิ เป็นแค่ระดับสมถกรรมฐาน สติระลึกรู้ความเคลื่อนไหว ไม่ใช่นั่นอยู่เฉยๆเหมือนตอไม้ อันนั้นนั่งอยู่เฉยๆก็เป็นอริยบทนึง แต่ไม่ใช่ว่าต้องเป็นแบบนั้น

ในขณะที่เราเคลื่อนไหว เราเต้น เราก็เห็นความคิด เห็นอารมณ์ เห็นเฉยๆ เต้นแล้วเหนื่อย ถ้าเหนื่อยมันเป็นเรื่องของเวทนาปัจจุบัน แต่ถ้าเข้าไปในอารมณ์ เราเห็นความโกรธ มันเป็นเรื่องของเก่า เป็นธรรมในธรรม เรามาขัดเกลาจิตใจให้ละได้ซึ่งตัณหา คลายความกำหนัดเพลิดเพลินหลงไหล ทำให้ถึงซึ่งความดับทุกข์ไม่มีเหลือ โดยอาศัยหนทางอันประเสริฐ 8 ประการ ก็คือมรรคมีองค์ 8 หรืออีกนัยหนึ่งคือ ศีล สมาธิ ปัญญา เพื่อให้เกิดปัญญารู้แจ้งเรียกว่า ภาวนามยปัญญา

พระพุทธเจ้าไม่ได้สอนให้เราขี้เกียจ และทุกคนต้องวิ่งเข้าไปอยู่ในป่า คำว่า”วาง” ไม่ได้แปลว่า “ทิ้ง”

คนทิ้งหน้าที่มันจะพ้นทุกข์ไม่ได้ ยิ่งปฏิบัติ..ยิ่งขยัน แต่ขยันแบบฉลาดมีปัญญา ไม่ใช่ขยันแบบโง่ๆ ขยันแบบโง่ๆไม่สำเร็จ 

ถึงจะสำเร็จในงานที่ทำอยู่ แต่ชีวิตเราไม่สำเร็จ เพราะเจ็บไข้ได้ป่วย ไม่แข็งแรง อันนี้ขยันแบบโง่ๆ

แต่ถ้าเราปฏิบัติธรรมแล้วนี่ เราจะขยันแบบมีปัญญา การงานเรามองอะไรชัดเจน รู้ปัญหา เราก็จะไม่เครียดกับงาน แล้วก็ในแง่ชีวิตเราก็จะดีขึ้น นี่คือ “ทางสายกลาง”

พระพุทธเจ้าไม่ได้สอนให้เราขี้เกียจ อันนี้เป็นการเข้าใจผิดว่า ปฏิบัติธรรมแล้วต้องทิ้งทุกอย่าง

สิ่งที่เราต้องทิ้งคืออะไร … สิ่งที่เราต้องทิ้ง คือ “ความทุกข์”

เต๋ากล่าวว่า ประเด็นไม่อยู่ที่เรื่องของความคิด แต่มันเป็นเรื่องของความปรารถนา ก็คือ “ความอยาก”

ความคิดเป็นแค่คนรับใช้เท่านั้น จงฆ่าเจ้านาย แล้วคนรับใช้ก็จะหายไป การฆ่าคนรับใช้ไปเรื่อยๆ เจ้านายจะนำคนรับใช้ใหม่เข้ามาเรื่อยๆเช่นกัน

ก็ถูกแล้ว คำถามนี้มีคำตอบอยู่แล้ว ก็ทำไปเรื่อยๆ ให้มันเข้าถึงกล่องปัญหาที่แท้จริง

เมื่อยังไม่เข้าถึง แต่เห็นกิเลสตัวเอง อันนี้เป็นปัญญาเบื้องต้น คนที่เห็นกิเลสตัวเอง ถือเป็นปัญญาอย่างยิ่ง เห็นมันบ่อยๆ แล้วกิเลสมันก็หลอกเราไม่ได้ ก็ตั้งมั่น ศรัทธากับสิ่งที่ตัวเองทำ เดินต่อไปเรื่อยๆ

กริยาที่เราแสดงออกเหมือนหลุดโลก ไม่อยู่ในกรอบประเพณีวัฒนธรรม เราเรียกว่า หลุดโลกเนอะ

มันเป็นแค่อุบายวิธี เราไม่ติดบ่วงเกร็ดเล็กเกร็ดน้อย เราต้องการผล วิธีไหนก็ได้ ที่ทำให้เราพ้นทุกข์ แต่วิธีนั้นๆต้องไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น

ง่ายมาก ก็อย่าเครียดซิ รู้ว่ามันเครียด ยังไปเครียดอยู่นี่ แต่ทําไมเราทําไม่ได้หละ กิเลสเราไม่ยอมไง เครียดนี้…ก็ไม่ต่างอะไรกับโกรธนะ เอาเป็นว่าขอให้เจริญมรรค

ที่มาของความเครียด ก็คือ “ความอยาก” นั่นหละ

ตอบสั้นๆคือ ความกลัว เกิดมาจาก “ความอยาก”

อยากสําเร็จ กลัวไม่สําเร็จ อยากปลอดภัย กลัวไม่ปลอดภัย ความกลัวทําให้เสื่อม ทําให้เราไม่มีพลัง

เมื่อปฏิบัติแล้ว…เราจะฉลาดขึ้น เมื่อก่อนเราไม่กล้าทิ้งงาน แต่เมื่อมี “ปัญญา” แล้ว เราจะจัดเวลาได้ถูกต้อง

ที่ผ่านมา…เราไปเสียเวลากับเรื่องไม่มีสาระ แล้วทำให้ตัวเองไม่มีเวลา

คำว่า “จิตหลุดพ้น ดวงตาเห็นธรรม” นั้น มันหลุดออกจากความเป็นทาสของอายตนะของใจ

เรื่องจิตวิญญาณค่อยๆฝึกไป เราปฏิบัติไปเรื่อยๆ เดี๋ยวเรามีคำตอบได้ด้วยตัวเราเองนะ